Μαθήματα από τη Θεσσαλονίκη

Τα έργα στον Λευκό Πύργο και στη Νέα Παραλία σηματοδοτούν μια ελπιδοφόρα φιλοσοφία διαχείρισης του δημόσιου χώρου

Το 78 είναι το λεωφορείο που συνδέει τον σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης με το αεροδρόμιο «Μακεδονία». Πρακτικά διασχίζει όλη την πόλη, το συστήνω ανεπιφύλακτα για όποιον θέλει να έχει μια πρώτη καλή επαφή με τη Θεσσαλονίκη. Τα λεωφορεία στις πόλεις περισσότερο τσουλάνε παρά τρέχουν, επομένως έχετε όλο το χρόνο να παρατηρήσετε τη ζωή έξω από το παράθυρο, τις βιτρίνες των καταστημάτων, τον κόσμο, τις συνήθειες του.

Και αν είσαι Αθηναίος δεν μπορείς να μην παρατηρήσεις ότι αυτή η πόλη διατηρεί μια καλύτερη σχέση με τους δημόσιους χώρους της. Πάντα μου έκαναν εντύπωση τα φαρδιά πεζοδρόμια στον κεντρικό δρόμο της Καλαμαριάς ή στη Βασιλίσσης Ολγας. Η αίσθηση της ανοιχτωσιάς στην περιοχή της Εκθεσης και το παραλιακό σουλάτσο στην οδό Νίκης. Οχι, δεν πάω να εξιδανικεύσω τίποτα, ούτε θα πέσω στην πατροπαράδοτη αθηναϊκή παγίδα των αιώνιων συγκρίσεων. Και η Θεσσαλονίκη έχει τις δικές της πληγές, υποφέρει συχνά από τα ίδια προβλήματα. Πεζοδρόμια γεμάτα μηχανάκια και αυτοκίνητα, απροσπέλαστες διαβάσεις, τα γνωστά.
Αισθητική - λειτουργικότητα
Αλλά η Θεσσαλονίκη, σε πλήρη αντίθεση με τη μεταολυμπιακή Αθήνα, πρωταγωνιστεί σε έργα διαχείρισης εμβληματικών δημόσιων χώρων. Μεγάλης κλίμακας έργα όπως η διαμόρφωση της πλατείας του Λευκού Πύργου (μελέτη: Κατερίνα Τσιγαρίδα, Αλέξανδρος Σκουβακλής, Νίκος Καλογήρου) και η ανάπλαση ενός σημαντικού τμήματος της Νέας Παραλίας (μελέτη: Πρόδρομος Νικηφορίδης, Μπερνάρ Κουόμο, atelier R. Castro, S. Denissof) παραδόθηκαν μέσα στη χρονιά στους πολίτες. Το 2009, χιλιάδες Θεσσαλονικείς και επισκέπτες απολαμβάνουν τη βόλτα τους σε δύο αναβαθμισμένους αισθητικά και λειτουργικά, φορτισμένους συναισθηματικά, δημόσιους χώρους.
Ο Λευκός Πύργος είναι ο... Λευκός Πύργος, κι εκτός από τον αυτονόητο συμβολισμό του, αποτελεί κομβικό σημείο της παράκτιας αστικής ζώνης, ανάμεσα στην παλιά και στη νέα παραλία. Στον «νέο»  Λευκό Πύργο δεσπόζει η «μνήμη» του πολυγωνικού οχυρωματικού περίβολου του μνημείου. Ο χώρος «άνοιξε», έγινε πολύ πιο λειτουργικός, οι αρχιτεκτονικές χειρονομίες είναι χαμηλόφωνες. Για την αρχιτέκτονα Κατερίνα Τσιγαρίδα η πλατεία του Λευκού Πύργου δεν είναι μια τυχαία συνάντηση αστικών γραμμών και γεωμετρικών χαράξεων. «Πρέπει να είναι μια χωρική μεταγραφή της συνάντησης των ιστορικών, τοπολογικών και συναισθηματικών αναφορών της νεότερης Μακεδονίας».
Οι παρεμβάσεις στη Νέα Παραλία αφορούν ένα τμήμα ενάμισι χιλιομέτρου, από τον Ιστιοπλοϊκό Ομιλο μέχρι το Μέγαρο Μουσικής. Εκκρεμεί το υπόλοιπο κομμάτι μέχρι τον Λευκό Πύργο. Πρόθεση του Δήμου Θεσσαλονίκης είναι να το δημοπρατήσει σύντομα. Προς το παρόν, πέντε θεματικά πάρκα ορίζουν μια περιοχή υψηλής αισθητικής. «Η Νέα Παραλία της Θεσσαλονίκης», λέει στην «Κ» ο αρχιτέκτονας Πρόδρομος Νικηφορίδης, «είναι ένας γραμμικός τόπος με περιορισμένο σχετικά βάθος και μεγάλο μήκος, γεγονός που του προσδίδει ακριβώς τα χαρακτηριστικά του “μετώπου”, του λεπτού φλοιού, που απλώνεται πάνω στο δύσκολο και προκλητικό όριο μεταξύ στεριάς και θάλασσας, μεταξύ φυσικού και κατασκευασμένου τοπίου.
Ο σχεδιασμός σε αυτό το όριο οφείλει να συνυπάρξει και να συνδιαλλαγεί με το υδάτινο στοιχείο, δηλαδή τη φύση στην πιο ασταθή της μορφή. Ιδιαίτερα το θαλάσσιο φόντο στον κόλπο της Θεσσαλονίκης αποτελεί το εκπληκτικό αυτό σκηνικό, όπου το εφήμερο και το μεταβλητό είναι τα κυρίαρχα στοιχεία που δημιουργούν μια διαφορετική κάθε φορά ατμόσφαιρα. Η όποια επέμβαση σε αυτό το φόντο παίρνει το χρώμα του, υπάρχει γιατί υπάρχει αυτό, δεν μπορεί να το ανταγωνιστεί παρά να συνυπάρξει και να κερδίσει λίγη από την ακούραστη αίγλη του». Εκτός από τους αρχιτέκτονες, ένα μεγάλο μπράβο αξίζει και ο Δήμος Θεσσαλονίκης. Η πράξη τον δικαιώνει.
kathimerini